stress in de les – intermezzo

Deze miniserie over gedragsbiologie, stress en lesgeven, sluit ik af met een beknopte samenvatting en toepassingen van het voorgaande. Voordat we daaraan beginnen, eerst twee intermezzo’s die de complexiteit van gedrag illustreren. Het zijn twee voorbeelden die ik in de afgelopen weken (medio juni 2008) opgedaan en wat verder uitgewerkt heb.

Intermezzo I
(geschreven vlak voor het EK Voetbal 2008)
Voetbal interesseert me eigenlijk geen bal. Behalve als er penalty’s genomen moeten worden om te bepalen wie de winnaar wordt. Dat is gewoon spannend. Het testosteron stijgt dan nog meer dan tijdens de wedstrijd zelf. Bij mannen althans en bij de supporters van de winnende partij…tot wel enkele tientallen procenten.
Testosteron zorgt voor de daadkracht, adrenaline zorgt voor de actie. Teveel testosteron = te veel daadkracht = agressie. Omdat testosteron bij mannen ongeveer negen maal meer voorkomt dan bij vrouwen, is het logisch dat mannen agressiever zijn dan vrouwen. Het niveau van testosteron wordt door het lichaam bepaald, afhankelijk van de situatie. Stress doet het testosteron niveau sterk toenemen. Maak je lessen dus niet te spannend. Wel een beetje, want testosteron vergroot ook het ruimtelijk inzicht. Testosteron verbetert ook het zelfvertrouwen, het verhoogt de pijndrempel en het zorgt voor een groter gevoel voor humor.
Er is trouwens ook een leuke ‘verklaring’ voor de populariteit van voetbal bij mannen. ‘Vroeger’ gingen de mannen (in groepen) op jacht om vlees te verzamelen. Een juiste combinatie van daadkracht en actie was daarbij onontbeerlijk evenals een goed ruimtelijk inzicht. Waarom een groter gevoel voor humor daarbij ook nodig was, weet ik helaas niet. Nu het jagen echter niet meer nodig is, blijft bij mannen nog wel de drang om ergens achter aan te hollen. Dat werd dus een bal. Dat humor bij voetbal wel een rol van betekenis speelt, blijkt wel uit een oranje auto in onze straat met de opdruk: wordt het janken of wenen?!
Nog een boeiend fenomeen: verhuizing naar een nieuw stadion betekent een daling van zo’n 24% van het thuisvoordeel. De ploeg heeft nog geen band met het stadion en dus nog niets te verdedigen. Daardoor daalt het testosterongehalte…Is dat nu biologie of psychologie… of allebei?
Kortom, als je de komende weken drukke jongens in de klas hebt, dan weet je wat je moet gebruiken: humor. Daar zijn ze gevoelig voor!

Intermezzo II
5% van ons gedrag is bewust gedrag…en omgekeerd is 95% dat dus niet. Een voorbeeld hiervan werd ons vorige week geleverd toen de ANWB bekend maakte de komende jaren nieuwe pijlen op de borden aan te gaan brengen. Ik had het me ook niet gerealiseerd, maar de pijlen boven een snelweg wijzen inderdaad nu naar beneden. Door de pijl naar boven te laten wijzen, verandert er niets aan de betekenis, maar de doorstroom is wel 10% sneller. We gaan tenslotte liever omhoog dan omlaag. Wat een compliment toch kan doen!