Een van mijn favoriete boeken is het boek ‘Achter de scherven’ van Adrian Plass. Omdat ik me in de hoofdpersoon en zijn situatie herken vanuit mijn ervaring als startend docent. Het is al weer heel wat jaren geleden, maar de beleving van de eerste lessen, de eerste aanvaringen, dat vergeet je niet. Adrian Plass vertelt op onnavolgbare wijze het ontroerende verhaal van de ontwikkeling van ‘meester’ Harper, die zonder vooropleiding terecht komt in een baan als tehuisvader in een internaat voor jongens met een gedragsstoornis. Waar het bij een andere collega van een leien dakje lijkt te gaan, heeft meester Harper de grootste moeite om zijn gezag te verdienen en wordt hij aan alle kanten uitgeprobeerd. Maar hij ontdekt het geheim van opvoeding: houden van je kinderen, van je leerlingen, je pupillen. En zij houden van jou.
Onderwijzen vereist oefening. Vereist reflectie. Vallen en weer opstaan. Goed klasmanagement brengt leerlingen tot presteren en vormt hen tot volwassenen. Er zijn vast genoeg sites te vinden met tips voor ‘de beginnende en gevorderde’ docent. Onderstaande punten zijn mijn leerpunten en ontdekkingen.
- Benader leerlingen als volwassenen, beschouw hen als kinderen. Met respect.
- Bouw dagelijks aan je relatie met leerlingen. Groeten, oogcontact, glimlachen, bij naam noemen. Dat lijkt allemaal heel basic en dat is het ook. Iedereen wil toch gezien worden? Zie jij hen, zien zij jou.
- Wees consequent. Dat is pas strengheid. Voorkom ‘als… dan’ uitspraken. “Wie nú nog zijn mond open trekt, kan gaan.” Geheid dat het een van de liefste meisjes uit de klas is die nét nog wat tegen haar buurvrouw zegt. Het werkt beter om het zo te formuleren: “Wil jij na de les even bij me komen? Dan hoor ik graag van je waarom je nu door mij heen praat!”. Consequent is ook voorspelbaar zijn. Leerlingen moeten weten wat ze aan je hebben. Dat is veilig. Stelregel is dan ook: niet te veel regels, die moet je allemaal maar houden. Kies er maximaal drie die voor jou hanteerbaar zijn.
- Zeg het altijd als je iets niet leuk vindt, ook al lijkt er nog niets aan de hand. Dan ben je zelf nog niet op de top van je emotie en een leerling heeft dan nog de kans om een andere keus te maken. (Ooit kreeg ik het advies: vraag je eens af hoe je er uit ziet als je boos bent).
- Betrap op goed gedrag. Dat geldt vooral voor leerlingen die het lastig vinden om stil te zitten, zoals leerlingen met ADHD. Vijf keer meer belonen dan straffen.
- Je doceerstijl lijkt op je leerstijl. Niet iedere leerling kan je daarom vanzelfsprekend volgen. Navragen dus! Zit je nog op de juiste golflengte? Soms zag ik ogen van leerlingen vol onbegrip naar mij staren, maar ze zeiden niets. “Kun jij even samenvatten wat ik net gezegd heb? … Heel goed! Wat bedoel je dan als je zegt dat …”
- Leer empathisch te zijn. Empathie is het vermogen zich te identificeren met en begrijpen van andermans gevoelens. Leerlingen verlangen niet altijd argumenten of antwoorden, maar begrip voor hun standpunt. Dan mag je ook begrip voor jouw standpunt verwachten.
- Time out. Het is niet erg als je het antwoord niet weet, of niet weet hoe je moet reageren.
- Achter iedere leerling staan zijn of haar ouders. Ze horen graag goed nieuws. Spreek over hun kind alsof je leerling erbij is. Spreek met je leerlingen alsof hun ouders erbij zijn.
- Kauw niet alles voor en vermijd zoveel mogelijk om leerlingen te vertellen hoe ze het moeten doen. Er bestaat tegenwoordig zoiets als LEAN management. “Lean management focust op het voorkomen van verspilling: extra tijd; arbeid of materiaal dat wordt gebruikt om een product of dienst te leveren zonder dat het waarde toevoegt.” Oftewel: Leer Een Ander Nadenken. “En hoe zou jij dat oplossen?” Zo wordt LEAN learn. Natuurlijk zijn er grenzen, en schrijft een goede opdracht ook een werkwijze voor. Het gaat hier dan ook om je eigen instelling: hoe ga je met vragen van leerlingen om.
Onderwijs is hard werken. Toewijding aan je leerlingen en je vak is daarbij onmisbaar. Je hoeft niet alles in een keer te leren, maar zorg wel dát je leert. Wellicht helpen bovenstaande ervaringen je daarbij. Veel plezier!