Over generaties, kantelingen en de laatste dagen
Wie de tijden kan duiden, kan vervolgens bedenken wat er moet worden gedaan. Dat we bijzondere tijden leven, zal niemand betwisten. Onze tijd kenmerkt zich door een diepgaande onderbreking en ontregeling. De enorme klap die de wereldeconomie krijgt, zal heel lang nadreunen. We leven niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk, aldus Rotmans. Hoe moeten we deze verandering beoordelen? Hoe houden we overzicht?
In twee delen beschrijf ik enkele perspectieven die zicht tgeven op de tijd en het verloop van de geschiedenis. In het eerste artikel komen drie seculiere perspectieven aan bod. Het eerste perspectief is de Kanteling, waarin een generationeel patroon leidend is. Dit perspectief wordt uitgebreid met de wijze waarop Laszlo naar systeemcrises kijkt. Een derde perspectief is dat van de systeemoorlogen, de periode waarin opgebouwde spanning tussen naties tot ontlading komt. In een tweede artikel beschrijf ik twee lineaire Bijbelse benaderingen. Het is eerste is het patroon van de schemertijden in de heilsgeschiedenis. De tweede benadering is gebaseerd op de Bijbelse tijdmaat van de drieënhalf: Tijd, tijden en een halve tijd.
Dit artikel is een zelfstandig vervolg op eerdere artikelen: (1) Angst, Autonomie & All you need, (2) Vijf stappen naar volledige overheersing van een samenleving, (3) Homo sorosensus, (4) Gezag, Geld & Geest.
1. Kanteling & Crisis
Generatie X, Y, en Z horen inmiddels tot het gewone taalgebruik. Ook kennen we de Babyboomers en de Millenials. Het staat voor een generatie van de bevolking die tussen een bepaalde periode ter wereld is gekomen. Zij hebben ook hun eigen aardige kenmerken. In Nederland introduceerde de socioloog Becker het generatiedenken. Gezien de benamingen van de generaties stoelt Beckers werk op de inzichten van Strauss & Howe. De Strauss-Howe Generational Theory (SHGT), ook wel de Fourth Turning theory genoemd, beschrijft een terugkerend patroon in de Amerikaanse geschiedenis vanaf de eerste kolonie in 1584 AD. Elke tachtig jaar is een generationele cyclus, verdeeld in vier periodes (generaties) van twintig jaar. De werkelijke lengte van een generationele cyclus zoals Strauss & Howe die onderscheiden, varieert tussen de 71 en 110 jaar. De ervaringen die mensen tussen hun 10e en 25e levensjaar opdoen, beïnvloeden hun verdere leven[i]. Elke generatie beslaat daarom een periode van 20-22 jaar en kent een archetype van de verzameling mensen die om de twintig jaar wordt geboren. Elke generatie is tegelijk ook kind van de tijd. De tijdgeest wordt vooral bepaald door de generatie van de Volwassene. Ook de tijd van een generatie kan dus worden getypeerd. De SHGT onderscheidt de (1) tijd van hoog vertrouwen, (2) van ontwaken, (3) van ontrafelen en (4) van crisis.
[i] https://www.thegenxfiles.com/
| Periode | Archetype | Type kanteling | Tijdspanne | Generatie |
| Volwassene | Held (Burgerlijk) | Ontrafelen | 1901–1924 | Greatest Generation |
| Oudere | Artiest (Adaptief | Crisis | 1925–1942 | Silent Generation |
| Kindertijd | Profeet (Idealistisch) | Hoog (recovery) | 1943–1960 | Babyboomers |
| Jong volwassene | Nomaden (Reactief) | Ontwaken | 1961–1981 | Generation X (13e generatie) |
| Volwassene | Held (Burgerlijk) | Ontrafelen | 1982–2004 | Generation Y (Millenials) |
| Oudere | Artiest (Adaptief) | Crisis | 2005–heden | Generation Z (Homelanders) |
Steeds gaat het over de verhouding tussen individuen en instituties. Met instituties wordt bedoeld de wijze waarop de samenleving is ingericht. Naarmate het individu volwassener wordt, vermindert de afhankelijkheid van én het vertrouwen in de instituties. Totdat in de tijd van crisis oude instituties worden vernietigd en nieuwe worden herbouwd om als natie (of cultuur) te overleven. Het hele sterke individualisme van de (jong) volwassen fase verzwakt. Een nieuwe generationele cyclus staat op punt van beginnen.
In elke generatie zie je de volwassene in verhouding tot de kinderen staan. De volwassene wil de aarde goed achterlaten voor de kinderen. En iedere jongere probeert te compenseren of te corrigeren van wat zij ziet als excessen van de macht van de midlifers.
Volgens de SHGT verkeren we nu in de tijd van de crisis; de vierde fase van deze generationele cyclus. De vierde kanteling (Crisis) kan ook weer worden onderverdeeld in vier fases: 1. Katalysator. Een bijzondere gebeurtenis is de aanleiding tot de omschakeling. Zo kende we in 2008 de grote bankencrisis. Dat was als het ware de vonk in het kruidvat. 2. Regeneratie. Dit is de fase waarin men het probleem wil fixen. 3. De Climax. Dit is het moment van het grote gevaar. Het curciale moment wat de omschakelinge van de oude naar de nieuwe orde markeert. Het coronavirus zou in deze fase passen. Tijdens deze fase vindt vaak een complete oorlog plaats. 4. De Oplossing. Een glorierijke of een tragische afsluiting die de winnaars van de verliezers scheidt. Publieke vragen worden opgelost en een nieuwe orde stabiliseert zich[i].
Dat is het crisis is, is duidelijk. De vraag ligt op tafel hoe wij als natie overleven. Oude zekerheden worden afgebroken. Maar hoe en welke instituties worden gebouwd? Het lijkt er echter op dat dit niet meer de afzonderlijke naties zijn, maar dat de wereld geregeerd wordt door een beperkt aantal grote bedrijven: banken, media, food companies, en oliebedrijven. Ook de BigTech bedrijven[ii] en BigPharma[iii] horen hierbij. De samenstelling van de toptien kan in tien jaar fors veranderen. Stonden in 2006 energiebedrijven en een indrustrieel bedrijf in de top drie, in 2016 zijn dat IT bedrijven[iv]. Er zijn ruim honderd bedrijven in de wereld die alles bezitten. En deze bedrijven worden gecontroleerd door vier maatschappijen: McGraw-Hill, Northwestern Mutual, CME Group, en Barclay’s.
[i]https://internationalbusinessguide.org/corporations
https://www.thegenxfiles.com/2009/03/05/the-long-turning/
[ii] Zoals Google (Alphabet), Apple, Facebook, Amazon, en Microsoft. Tesla, Nike, Oracle, General Electric, Netflix, Lockheed Martin.
[iii] Pfizer, GSK, Johnson, Novartis, Merck, Eli Lily.
[iv] https://ritholtz.com/2016/09/largest-companies-2016/
De chaotische overgang van een industriële samenleving naar een informatie-gedreven globale samenleving.
De hoogleraar Ervin Laszlo is een vermaard filosoof en systeemwetenschapper die de overgang van tijdperk als een chaotisch proces beschrijft. Economische, sociologische en ecologische onhoudbaarheid zijn de krachten hierin. Laszlo onderkent eveneens vier fasen. (1) een trigger, (2) transformatie, (3) kritische chaotische fase, (4) de afbraak- of doorbraakfase. De overeenkomst met de vierde kanteling is zeer opvallend. De uitkomst van de ontwikkeling van de vierde fase wordt volgens Laszlo bepaald door de dominante cultuur na de vertakking (bifurcation). En als ik dan naar onderstaande figuur[i] kijk, dan lijkt me nu de vertakking die tot chaos leidt het meest dominant. En dat kunnen we gerust zorgwekkend noemen.
Samengevat leven we in een periode van crisis, waarin de gevestigde orde verdwijnt. In dit complexe en dynamische proces kantelt de wereldgemeenschap van een industriële samenleving naar een samenleving die gedreven wordt door informatie. De tijdspanne betreft 2005 tot 2025-2029. De dominante trend lijkt echter een ontwikkeling naar een breakdown.
[i] Laszlo publiceerde zijn model in 2008.
2. Vrede, of toch niet?
In 2006 promoveerde Ingo Piepers op een theorie dat er een patroon is in het vóórkomen van gewapende conflicten[i]. Zijn idee is dat de internationale politiek spanningen oproept die periodiek en mondiaal worden uitgevochten. Oorlog is een een manier waarop het internationale systeem zijn ordening verliest, spanning ontlaadt en tot een nieuw evenwicht te komen. Piepers identificeert sinds 1498 vier systeemcycli. De Dertigjarige Oorlog (1618-1648), de Napoleontische Oorlog (1792-1815) en de twee wereldoorlogen (1914-1945). Deze systeemoorlogen vallen overigens niet in de crisisfasen van de Generational Theory. Na elke systeemcrisis ontstond een nieuwe stabiele internationale orde. Piepers theorie laat ook zien dat de systeemoorlogen versnellen met dezelfde factor als waarmee het aantal militaire slachtoffers groeit. Volgens Piepers’ theorie zou vanaf 2011 een kantelpunt liggen op weg naar een nieuwe systeemoorlog die volgens hem medio 2020 op uitbreken staat[ii]. Vanaf 2011 wordt de hegemonie van de Verenigde Staten op het wereldtoneel langszaam maar zeker kleiner. Dat is het einde van de Pax Americana. Andere ontwikkelingen, zoals de Brexit, maken dat de internationale orde in toenemende mate disfunctioneel is. Naast steeds kortere intervallen en toenemende intensiteit neemt ook de omvang van het gebied toe. Van vooral Europa naar de volledige wereld. Het valt daarom te verwachten dat in een komende correctie ook de omvang van de wereldbevolking een factor is. Het uitroepen van een pandemie door de WHO zou heel goed een trigger kunnen zijn voor het uitbreken van een systeemoorlog. En in elk geval voor het creeëren van een nieuw normaal, een nieuwe wereldorde. Niet alleen voor de Europese delen, maar voor de hele wereld. Landen zijn nu – medio augustus 2020 – nog bezig met de interne bestrijding van de door de WHO uitgeroepen pandemie. En daarvandaan komt een centrale aansturing, getuige dezelfde woorden en daden die regeringen presenteren.
In deel twee: Schemertijden.
[i] https://sargasso.nl/author/ingo/ | https://global4cast.org
[ii] In een bespreking van de studie (2017) erkent De Bruijne (Clingendael Instituut) dat een verandering in de wereldorde (om de spanning eraf te halen) aannemelijk is, maar vraagt zich af of dit door een systeemoorlog zal gebeuren. https://spectator.clingendael.org/nl/publicatie/een-nieuwe-wereldoorlog